تالار و غار و آبشار در نیاسر کاشان

کوهستان کرکس  در غرب شهرستان نطنز به علت ارتفاع زیاد، منبع اصلی چشمه های متعدد است و دلیل پیدایش شهر هایی است نظیر نطنز، ابیانه و شهر نیاسر. دامنۀ کوهستان کرکس که نیمی از سال پوشیده از برف است، بستر رود هایی است که با فرسایش سنگ های نرم در مسیر آب، در محل تلاقی سنگ های فرسوده و سنگ های سخت، آبشاری را در دل کوهستان پدید آورده که به یکی از جاذبه های توریستی کاشان مبدل گردیده است. زمزمه های سیر و سفر به شهر نیاسر و بازدید از آبشار آن در فصل بهار آغاز می شود. آبشار نیاسر از چشمۀ اسکندریه سر چشمه می گیرد و از قدیمی ترین چشمه های ایران است. این آبشار از میان باغ تالار نیاسر می گذرد و به دشت های مجاور سرریز شده و درخت زار ها و بیشه ها را سیراب می کند. چشمه اسکندریه در چند متری بنای چهارتاقی که همان آتشکده ساسانی نیاسر است قرار دارد. در این چهارتاقی، چهار قوس، چهار جزر را به هم متصل کرده و گنبدی را شکل داده که یادمان یک سازۀ پرقدمت تاریخی با معروفیت جهانی است. در کنار آبشار یکی از ورودی های غار ویس نیاسر واقع شده است. این غار با دالان ها و راهرو های طولانی و انشعاب های فراوان، شبکۀ پیچیده ای را ایجاد کرده که مسیر چاه ها و کانال های اسرارآمیزی با فضایی رویایی است. در مورد علت پیدایش غار  که بدست انسان تراشیده شده است، فرضیه های متفاوتی رایج است. می گویند که غار یک نیایشگاه ساسانی بوده که برای عبادت و مراسم دینی از آن استفاده می شده است. از جمله افسانه هایی از مردم محل نقل می شود، حکایت سنگ تراشی است که صد ها سال پیش در غار افسون شده و همیشه صدای او در حال تراشیدن سنگ ها در داخل غار شنیده می شود. اما افسون آبشار در کنار غار ویس پایان نمی پذیرد و به حمام و آسیاب بادی نیاسر نیز می رسد. حمامی که در دوران صفویه ساخته شد و آب آبشار را به داخل خود هدایت کرد. آسیاب بادی نیز به برکت آبشار می چرخد و سنگ آن به گردش درآمده، گندم و جو محصول نیاسر را آسیا می کند. آبشار نیاسر با صد متر ارتفاع شاخص رونق و استمرار زندگی در نیاسر است. گل های محمدی را می رویاند و گلاب گیری را از دیرباز رسم و سنت شهر کرده و نیاسر را به یک قطب پرورش گیاهان دارویی سوق داده است. تکاپوی تولید گلاب با گلچینی در بهار آغاز می شود و یک جاذبه فرهنگی در استان اصفهان است. آبشار تنوع بی مانند درختان کویری را موجب شده است. چنار های کهن که بیش از چهار هزار سال عمر دارند، از قنات ها ادامه حیات می یابند. درختان بید شیرین، توت، انجیر و مو در مسیر آب جاری شده از آبشار، رشد کرده اند و سبب بوجود آمدن باغ های گسترده و گلستان های زیبایی در دامنۀ کوهستان کرکس هستند. انگشتر طلایی کویر، زمرد نگین های نادری را در نزدیکی شهر کاشان در خود جای داده که یکی از آنها  نیاسر سرسبز است.

تالار نیاسر

تالار نیاسر در پارک بزرگ شهر نیاسر کاشان عمارتی است زیبا و باشکوه. این عمارت که به کوشک نیاسر نیز معروف است در مکانی ساخته شده که در ارتفاعی بالاتر از شهر، مشرف به اقصی نقاط آن می باشد و از ایوان های متعدد عمارت چشم انداز مناظر شهر پیداست. آبشار نیاسر از درون این ساختمان می گذرد و به ارتفاعات پایین تر  و دشت های مجاور سرازیر می شود.

چهارتاقی نیاسر

در چهارتاقی نیاسر که یک آتشکده ساسانی است، چهار قوس، چهار جزر را به هم متصل کرده و گنبد مدوری را شکل داده اند که یادمان یک سازۀ پرقدمت تاریخی با معروفیت جهانی است. جالب اینجاست که فرضیه های متفاوتی که در مورد چهارتاقی نیاسر نقل می شود که با هم در تضاد هم نیستند. عده ای می گویند که این بنا تقویم آفتابی و شاخص اندازه گیری زمان بوده و عده ای دیگر معتقدند که این بنا صرفا برای مراسم دینی زرتشتیان بنا شده و به عنوان آتشکده، نیایشگاه مردم در برابر آتش بوده است. اما فرضیه احتمالی دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه هردوی این احتمالات  می تواند درست باشد و اصولا بسیاری از بنا های تاریخی ایران کاربردی چندگانه داشته اند و در طول زمان برای چند منظور استفاده می شدند. پلان این بنا مربع شکل است  و از تناسب هندسی متوازنی برخوردار می باشد. چهار تاقی چهار پایه دارد که کنایه به چهار عنصر پدید آورنده خلقت و در عین حال چهار سوی دنیا است. در روز نخست فصول چهارگانه نیز خورشید هر بار با زاویه خاصی بر پایه ها و ستون های این بنا می تابد. این اختلاف زاویه از دیرباز مبنای اندازه گیری زمان و تقویم ایرانی بوده است.