رقص شمشیر، باله گایانه- اثر آرام خاچاطوریان

 

گایانه در اوایل جنگ جهانی دوم توسط آرام خاچاطوریان، آهنگساز روس ساخته شد و در سال 1942 برای اولین بار در شهر لنینگراد به اجرا درآمد. داستان باله در دوران ارمنستان شوروی، چند روز پس از شروع جنگ جهانی دوم در مزارع پنبه بوقوع می پیوندد. اهالی روستا از اعضای کلخوزها و مزارع اشتراکی بودند و به تعداد روزهای کاری سهمی از محصول و سود مزرعه را دریافت می کردند. سربازان ارتش سرخ به سراسر شهر ها و روستا ها اعزام شده بودند و احساسات وطن پرستانه و شور مبازرات خلقی برای بیرون راندن نازیها، نوعی همگرایی ملی میان آنان و روستائیان به وجود آورده بود.

 

داستان باله:

قهرمان داستان زنی است روستایی به نام گایانه که نام اصلی همسر خاچاطوریان آهنگساز باله نیز می باشد. گایانه در داستان باله، زن زیبایی است که در کارگاه عمومی پنبه کار می کند. او با مردی به نام "گیکو" ازدواج کرده و صاحب فرزندی از اوست. "گیکو" دائم الخمر است. او شوهری ناپاک و کینه جوست که مشغول توطئه گری و فعالیت های غیر قانونی، از جمله همکاری با قاچاقچیان است. "گیکو" پس از بحث و درگیری با همسرش کارگاه پنبه را به آتش می کشد. ماموران نظامی به تعقیب و جستجوی او می پردازند. گایانه که از حمایت ارتش و مردم روستا برخوردار گشته است، در خلال این وقایع به افسر گارد ارتش سرخ، فردی به نام "کاراکف" علاقه مند می شود. "گیکو" شوهر گایانه محاصره و دستگیر می شود و زندگی مشترک گایانه با او در اینجا به پایان می رسد. در قسمت آخر باله، جشن عروسی گایانه با "کاراکف" افسر نظامی دولتی در حضور مردم و اهالی روستا برپا می شود.

 

در واقع موضوع باله پیروزی مردم شوروی در جنگ علیه فاشیسم است. این باله از جهت ریتم، بسیار قوی و مهیج است و از حیث ملودی، رنگ آمیزی فولکلوریک دارد. برخی از قطعات آن نه تنها برای جهانیان ماندنی و فراموش نشدنی است، بلکه از بافت های موسیقی مردم آسیای میانه جدایی ناپذیر است. بطور مثال قطعات مربوط به رقص های اوزون دره و رقص لزگی اکنون در اکثر چشن ها و عروسی های مردمان منطقه نواخته می شود و باله گایانه الهام بخش موسیقی مردمی و عامیانه آنان گردیده است. آهنگ لالایی و رقص عایشه از دیگر قطعات معروف این باله می باشند که کاملاً دارای روح شرقی اند. باله بجز موسیقی ارمنی از نواهای کردی، آذربایجانی و قفقازی نیز استفاده کرده است.

 

قسمت رقص شمشیر از زیباترین قطعات باله گایانه به شمار می رود و لحظات سرایت آتش را از کارگاه تولید پنبه به بخشی از قریه نشان می دهد. در این قسمت، درگیری و نزاع نظامیان ارتش سرخ و مسببین حریق با آکورد های ناپایدار و پویا(دیسوناس) به نمایش در می آید و نوعی حس غافلگیرانه ای را برای شنونده تداعی کرده و حالات بیم و تنش را در او ایجاد می کند.