آوای "اولین"

                       

 

رقص در دربار شاه سمنگان

 

قطعه ای از اثر معروف "رقص در دربار شاه سمنگان" با سروده ای از "پروین دولت آبادی"، شنونده را به نکات فلسفی، جهان بینی و نگرش عارفانه ای معطوف می دارد و غنای ملودی "حسین ناصحی" با صدای گرم متزو سوپرانو "اولین باغچه بان" بر دل می نشیند.

"حسین ناصحی" از آهنگسازان موسیقی سمفونیک، دوست دیرینۀ "ثمین باغچه بان" بود. او به همراه "ثمین" در سال  1332 برای تحصیل در رشتۀ آهنگسازی کنسرواتوار آنکارا، به ترکیه رفت. هر دو آهنگساز پس از پایان تحصیل دوباره به وطن خود بازگشتند و از پیشگامان هنر موسیقی کلاسیک در ایران شدند. "ناصحی" رهبری کنسرواتوار موسیقی تهران را برعهده گرفت و "ثمین" نیز در همین کنسرواتوار که به هنرستان عالی موسیقی معروف بود، از استادان برجستۀ آهنگسازی شد. "حسین ناصحی" انسانی حساس و درستکار بود و با نظام وقت وزارت فرهنگ شاه اختلاف نظر پیدا کرد و بلاجبار از مشاغل خود استعفا داد. در اثر عدم پشتیبانی مسئولین و بی توجهی آنان، اغلب آثار "حسین ناصحی" نابود و فراموش شدند. "رقص در دربار شاه سمنگان" از آثار نادری است که از او باقی مانده است.

اپرا به شیوۀ فرنگی آن، پیش از ایران در آذربایجان شوروی و سپس تحت تاثیر اپرای ملی آذربایجان در کشور ترکیه شکل گرفت. هر آنچه که در سال های اولیۀ پیدایش اپرا در ایران رخ داد را نمی توان بی ارتباط با اپرانویسان ترک زبان دانست. "حاجی بیگف" تحت تاثیر اپرای کلاسیک غرب به کار تصنیف اپرا روی آورد و شکل و قالب آن را با موضوعات ملی در هم آمیخت. اپرای لیلی و مجنون، رستم و سهراب، شاه عباس و خوشید بانو که فصل مشترک با تاریخ و ادبیات ایرانی داشتند، شیفتگان و تجدد طلبان پرشور هنر آوازی ایران را مجذوب خود نمودند.

 نام "اولین باغچه بان" و "منیره وکیلی" با تاریخ اپرای ایران گره خورده است. این زنان، هر دو از خوش آوازان ترک زبان ایرانی، اولی با صدای سوپرانو و دومی با صدای سوپرانوی متوسط نه در مقام رقیب هم ، بلکه از جهت نقش اپرایی مکمل یکدیگر بودند. فعالیت های پراکنده این دو زن با حضور صدای گرم تنور "حسین سرشار" و با گشایش تالار رودکی، جنبۀ حرفه ای به خود گرفت و برای نخستین بار با آوای ایرانیان، آثاری چون مادام باتر فلای، لابوهم و لاتراویاتا اجرا و بر روی صحنه آمد.

ازدواج "اولین باغچه بان" که خود زاده استانبول بود با همسرش "ثمین"، از او یک ایرانی تمام عیار ساخت. از وقایع نادر زندگی "اولین" و "ثمین باغچه بان" ضبط  آلبوم رنگین کمان با ارکستر سمفونیک وین به رهبری "توماس کرسیتین داوید" بود. این اجرا با همکاری سازمان ملل به همراه گروه کر کودکان فقیری از زاهدان، گناباد و سایر نقاط ایران برای ضبط آماده شد. این کودکان بی سرپرست توسط "اولین باغچه بان" گرد هم آمدند و تعلیم یافتند.

 

یاد "حسین ناصحی"، "ثمین" و "اولین باغچه بان" گرامی باد.