مجسمۀ کریم ساعی در پارک ساعی تهران- عکاس رامین شرکا
قوانین جنگلداری و پارک سازی به سال
1297 هجری خورشیدی برمیگردند. ابتدا دولت، جنگل ها و محیط سبز متعلق به ارباب ها و
فئودال ها را از جنگل های دولتی تفکیک کرد. قوانین مربوط به شرط صدورقطع درختان،
ممنوعیت تفکیک جنگل ها به اراضی زراعی و سرانجام نهال کاری حدود سالهای 1300 شکل
گرفت. در آن سال ها پارکی وجود نداشت. اما باغ های سنتی ایرانی با تناسب مراتب فضایی،
فضای سبز شهر ها را تشکیل میدادند. این باغ ها با استفاده از خطوط راست و اشکال
مربع و مستطیل، دیدی مستقیم و طولانی داشتند. هر جا آب و قنات بود، امید بود و هرجا
نهر و آبراهی بود باغ هم بود. کاربرد جوی، حوض، استخر و فواره از مشخصات
باغ ایرانی بود. ایرانیان از گل سرخ بیشتر از سایر گونه ها استفاده می کردند. بوته
ها و شاخسارهای گل سرخ را در میان کرتها ودرختان سایه افکن را در حواشی و و گذرگاه های اصلی می کاشتند.
اما کم کم معماری مناظر و محوطه سازی
در فضای شهری گسترش یافت. طراحی پارک ها با استفاده از شیب، ارتفاع سازی و تراس
بندی، لایه های فضایی مجاور شکل گرفت. ساختارهای جدیدی در باغ آرایی به مانند آلاچیق، داربست و سایه بان در پارک ها
پدید شدند. صخره های زیبا و کف سازی با لاشه سنگ های رنگین و آبنما های دیواره ای
جلوه ای مدرن به مناظر پارک ها دادند. پل های چوبین و فلزی به طرح ها افزوده شدند.
پارک ساز های ایرانی از گیاهان مقاوم و چمن ضد خشک و سیستم های خاموش کنندۀ خودکار
آبپاش استفاده نمودند. نورپردازی محوطه ها و مسیرها، خود فنی جدید در معماری مناظر
شد. خلق سیستم سیرکولاسیون، عبور رهگذران را در مسیر پارک ها هدایت کرد. اما چه کسی
بنیان گذار علوم نوین فضای سبز در ایران
بود؟ چه کسی اصول باغ سازی و جنگلداری را در کشورمان پایه گذاری کرد؟
کریم ساعی پدر علوم منابع طبیعی ایران
است. جا دارد از او یاد کنیم و از آنچه اواز خود به جای گذارد تقدیر نماییم. پدر
کریم ساعی از تجار بنام در سال های 1300 هجری شمسی بود و در زمان کودکی او راهی دیار
ترکستان شد. اما هرگز از این سفر باز نگشت. کریم با رنج از دست دادن پدر، تحصیلات
خود را در ایران به پایان رسانید و سپس راهی فرانسه شد و رشتۀ تحصیلی اش را
دردانشگاه مونپیلیه ادامه داد. کریم ساعی
پس از تحصیل در فرانسه برای کسب مدارک
بالاتر تحصیلی عازم آمریکا شد و به دانشگاه برکلی کالیفرنیا راه یافت. اوپس از
بازگشت به کشورش در مورد جنگل داری و علوم فضای سبز کتب و مقالات بسیاری نوشت و
عناوین و اصطلاحاتی که زاییدۀ فکر و قلم اوست در علوم طبیعی ایران باب کرد. استاد
ساعی سرمایه گذاری در جنگل سازی و ایجاد فضای سبزرا در سیستم دولتی ایران مطرح
نمود و به ایجاد رشتۀ تحصیلی جنگل در دانشکدۀ کشاورزی پرداخت. او همواره مردم را
به کشت درخت سرو و کاج و چنار تشویق میکرد. در محیط خشک وبی آب تهران کمربند سبزی
کشید و جنگلی به وجود آورد که هر روز با ساخت بی رویۀ ساختمان ها و عدم رعایت اصول شهر سازی مورد هجوم قرار گرفت و دوام نیافت.
تنها باقی مانده ای از آن پروزۀ قدیمی فضای سبز باقی مانده است که همان درختان
چنار ولی عصر و پارک ساعی تهران است. مرگ او نابهنگام بود. کریم ساعی در یک حادثۀ
جانگداز هوایی جان خود را از دست داد و پیکرش در میان درختانی که خود در دانشکدۀ
منابع طبیعی تهران کاشته بود، به خاک سپرده شد.
پارک ساعی تهران- عکاس رامین شرکا
استاد کریم ساعی
