خانه بروجردی ها، "انتخاب برتر" یونسکو



کاشانی ها در مورد خانه بروجردی ها در محله سلطان امیر کاشان چنین روایت می کنند که حاج حسین بروجردی یکی از بازرگانان متمول دوره قاجار برای پسرش به خواستگاری دختر حاج سید طباطبایی می رود. طباطبایی ها نیز مانند بروجردی ها از خانواده های ثروتمند مقیم کاشان بودند و از تجار معروف فرش آن زمان. خانه طباطبایی ها از خانه های مسکونی اعیان نشین شهر بود و تا به امروز نیز از زیباترین بناهای پرقدمت تاریخ ایران به شمار می رود. حاج طباطبایی با این ازدواج موافقت می کند، اما به این شرط که عروس خانم که به خانه بخت می رفته است، قدم به منزلی بگذارد که چون خانه پدری، باشکوه، آبرومند و در خور شأنش باشد. حاج سید بروجردی تنها یک راه پیش پای خود می بیند و آن اینکه ساختن خانه اش را بعهده معماری بگذارد که خانه طباطبایی ها را نیز طراحی کرده بود و او کسی نبود جز استاد علی مریم. حاج سید بروجردی به خوبی پی برده بود که تنها اوست که توانایی خلق دوبارۀ شاهکاری را دارد که به شکوه و جلال طرح پیشین و همطراز خانه طباطبایی ها باشد. بدون اینکه در مورد درستی و یا نادرستی روایت ذکر شده قضاوتی کنم و یا اصولاً طرح ساخت خانه بروجردی های را به چنین وصلت اشرافی ارتباط دهم، با اطمینان می گویم که عروس نیک بخت در زیباترین بناهای ممکن سراسر تاریخ ایرانی سکونت داشته است  و هیچکس چو او به زمزمه های پر رمز و راز جلال، ذوق و هنر دورۀ  قاجاری در میان راهرو ها و تالارهای باشکوه این دو سرا گوش فرا نداده است.
 در اینجا می خواهم به سه نکته حائز اهمیت نیز اشاره کنم. نکته اول ارتباط تنگاتنگ طرح این خانه با شرایط کویر است. استفاده از بادگیر ها برای انتقال جریان هوا به زیرزمین ها و سرداب های خنک و قراردادن این سرداب ها در مکان های مختلف بنا برای ایجاد یک جبهه هوای سرد در لایه زیرین ساختمان از ویژگی های فنی ساخت آن دوران می باشد. در فضای بیرونی حیاط از اختلاف سطح برای مقاومت در برابر باد های تند کویر استفاده شده است. کاشت درخت انار برای مرطوب نگاه داشتن هوا و پایین آوردن دما، رنگ آمیزی روشن نما های بیرونی، استفاده از بخش تابستان و زمستان نشین از تدابیر اقلیمی ساخت بنا به شمار می رود. نکته دیگردر مورد نقوش گل، مرغ و شکارگاه حیوانات از موضوعات متداول نقاشی ها  و گچ بری های دورۀ قاجاری است که همه در این بنا زیر نظر کمال الملک نقاش شهیر ایرانی و با نظارت او تهیه، اجرا و نصب شده است. کمال الملک خود اهل کاشان بود و در دورۀ شکوفایی صنعت کاشان با علی مریم کاشی همکاری می کرد. در خاتمه این نکته را اضافه کنم که گزینش خانه بروجردی ها در همین امسال به عنوان "انتخاب برتر" از جانب کنوانسیون عمومی یونسکو موفقیت بزرگی برای هنر و فرهنگ ایرانی است و خبر دریافت مدال زیباترین خانه تاریخی در میان کشور های آسیایی که در دنیا پیچید خود در تقویت صنعت گردشگری و جذب توریست نقش بسزایی خواهد داشت. جای شکرش باقی است که سازمان میراث فرهنگی مسئولیت مرمت و نگاهداری خانه بروجردی ها را به بخش خصوصی واگذار نکرده است. چنانکه با خانه عامری ها در کاشان چنین شد و اینکه چرا دارایی های فرهنگی کشور حراج می شود، مقوله پیچیدۀ دیگری است. در واقع این عمل واگذاری تاریخ به بخش خصوصی است. اگر بروجردی ها و طباطبایی ها آینده را پیش بینی می کردند، شاید به فکر وصلت با عامری ها نیز می افتادند که از مزایده فرهنگ و هنر ایرانی در مقابله با پاک کنندگان تاریخ جلوگیری کنند. 

 

 این ویدئو با تکنیک مدل سازی سه بعدی توسط هنرمند و طراح گرافیک هلندی "ون در سامن" ساخته شده است. او با استفاده از تصاویر پانورامایی و عکاسی سراسرنما جزییات نمای بیرونی و داخلی خانه بروجردی ها را مشاهده نموده و با کمک تکنولوژی پویانمایی(انیمیشن)، خانه بروجردی های را بازسازی کرده است.  شبیه سازی ابنیه تاریخی جهت بررسی مطالعات تاریخی که با استفاده از واقعیت مجازی در مرمت آثار تاریخی صورت می گیرد، بسیار راهگشاست.