Thanks from Negarestan to Mrs. Debelkova --
Travel & Landscape Photograph
Photo: Lucie Debelkova
تصویر بالا ازهنرمند چک، جهانگرد و عکاس مناظر، خانم لوسی دبلهکوا- کرمان
کمبود چوب در ایران و عدم دسترسی
به آن برای تولید تیر افقی که پایۀ اسکلت سقف تخت به شمار می رود، موجب شد که سقف
گنبدی در ایران بویژه برای پوشش دهانه های وسیع هر چه بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
تاریخ استفاده از سقف منحنی در ایران به 1250 سال پیش از میلاد مسیح می رسد وسقف
گنبدی درزمان ساخت پوشش زیرین چغازنبیل بکار برده شده است. روزنه های روی گنبد در
بازار ها و شبستان های مساجد ایران نام ها ی ویژه ای داشتند.
" قپه" و یا
"جام خانه" از اصطلاحات تاریخ معماری کشور ما به سوراخ های دایره واری
اطلاق می شدند که بر روی پوشش گنبدی به منظور تهویه هوا و عبور نور تعبیه شده
بودند. در آغاز پاییز این جام های شیشه ای را که بر بام ها کنار هم چیده شده
بودند، یک به یک در جای خود در "جوم خونه" سقف قرارمی دادند. سنگینی این
جام های شیشه ای درز روزنه ها را محکم می
بست و نیازی به استفاده از ملات چسبنده نبود. در پایان فصل سرما و بارندگی هم این جام های شیشه ای را بر می داشتند و پیش هم،
بر روی بام ها قرار می دادند تا سال دیگر با سرد شدن هوا دوباره سر جایشان
در"جوم خونه ها" قرار دهند. گاه از شیشه های رنگی نیزاستفاده می کردند
که جنبه تزیینی و نورآرایی داشتند. اما در فصل گرما این روزنه ها باز بودند و برای
تهویه هوا استفاده می شدند. در شرایطی که بادی میوزید و به سرعت به بالاترین نقطه
سقف که سطح پوشش گنبد بود برخورد می کرد، فشارهوای نزدیک انحنای سقف بسرعت افت می
کرد و هوای زیر سقف برای تعادل شدت فشار به سمت بالا حرکت می کرد و موجب خروج هوای
کثیف و تهویه هوای داخل می شد.
