مغولان ویران کردند و رفتند، ایرانی ها ماندند و بازسازی کردند

 

چهار ستون در ابتدای بولوار شادیاخ نیشابور قد علم کرده اند و به دروازه شادیاخ معروفند. شاد یاخ از محله های قدیمی شهر نیشابور است و نام آن از کلمات شاد و کاخ اقتباس شده و اشاره به کاخی است که مقر حکمرانان خراسان بوده و در زمان حمله مغول ویران و با خاک یکسان شد و دیگر اثری از آن باقی نماند.

چهار ستون دروازه "شاد یاخ" اثر محمد قاسم اخویان، استاد معماری سنتی خراسان است. اخویان علاوه بر ستون های دروازه شاد یاخ ستون های آجری در ورودی باغ ملی نیشابور را نیز طراحی کرد. بر روی سکوی در ورودی باغ ملی دو تندیس شیر سنگی قرار گرفته است. استاد نیشابوری نه تنها در آجرتراشی که روش تزئینی در معماری ماست مهارت ویژه ای داشت، بلکه در سایر رشته های تخصصی ساخت سنتی نظیر گنبد سازی، آسیاب سازی، آهنگری و پنجره سازی نیز تسلط بسیار داشت. استاد بی درنگ و در لحظه، بدون پیش فرض و نقشه، آنچه در ذهن داشت می ساخت و رویای زیبای نقش ها و نگاره ها را به واقعیت سخت سنگ مبدل می کرد.

آجر تراشی به مانند مجسمه سازی با ابزار ساده و نوک تیز و تیشه مانند انجام می شود، چنانکه به آجر تراش تیشه دار نیز می گفتند. آجرتراش حرفه ای، طرح و نقش مشبک و معرق را بر روی سطح آجر نرم ایجاد می کرد وگاه آجر‌های ‌‌تراش خورده را با رنگ‌های معدنی رنگ ‌آمیزی می نمود. آجر تراشی صنعتی، قدیمی تر از گچ بری و کاشی کاری است و حالا دیگر به سبب فقدان استادان مجرب هنری فراموش شده بشمار می آید. هرازگاهی که آثار هنری در نیشابور از زیر خاک بیرون کشیده می شد، استاد اخویان از نقوش از زیرخاک در آمده الهام می گرفت و آن ها را به کار هایش منتقل می کرد و در ساخت بنا ازآن ها استفاده می نمود. ستون های آجری شادیاخ و باغ ملی از آخرین کار های صنعت و فن آجر تراشی به شمار می روند و هرگز در هیچ مکان دیگری در دنیا تکرار نخواهند شد.